Spis treści
- Legionella przepisy prawne obowiązujące w Polsce
- Wymagania jakościowe wody pod kątem Legionelli dla określonych budynków
- Badania wody na obecność bakterii Legionella – co mówią przepisy prawa?
- Obowiązek dezynfekcji instalacji wodnej w przypadku wykrycia Legionelli
- Legionella nowe przepisy — czym jest ocena ryzyka w wewnętrznych systemach wodociągowych?
Legionella przepisy prawne obowiązujące w Polsce
W Polsce przepisy związane z obecnością bakterii Legionella w wodzie reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi z 2017 roku. Kontroluje ono kilka ważnych aspektów, które zostaną omówione w dalszej części tego artykułu.
Wymagania jakościowe wody pod kątem Legionelli dla określonych budynków
Zgodnie z rozporządzeniem, woda jest uznawana za bezpieczną dla ludzi, jeśli spełnia następujące wymagania:
- nie zawiera mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w ilościach stanowiących potencjalne zagrożenie dla zdrowia,
- nie posiada substancji w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego,
- nie wykazuje agresywnych właściwości korozyjnych,
- oraz spełnia określone wymagania mikrobiologiczne i chemiczne.
Podstawowym aspektem prawnym związanym z Legionellą jest to, jakie wymagania powinna spełniać woda, jeśli zostanie w niej wykryta bakteria Legionella. Rozporządzenie określa maksymalną ilość bakterii, która może znajdować się w instalacjach wodnych, aby nie stwarzać zagrożenia dla ludzi. Dopuszczalna ilość jednostek tworzących kolonie zależy jednak od rodzaju budynku, w którym doszło do skażenia wody.
Tabela 1: Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać ciepła woda w przypadku wykrycia bakterii Legionella.
Parametr | Liczba mikroorganizmów [jtk] | Objętość próbki [ml] |
Legionella sp. | <100 | 100[1] |
<50 | 1000[2] |
[1] Należy badać w próbkach wody ciepłej pobranych w przedsiębiorstwach podmiotu wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne i w budynkach zamieszkania zbiorowego oraz w budynkach użyteczności publicznej, w których w trakcie ich użytkowania wytwarzany jest aerozol wodno-powietrzny.
[2] Wartość parametru dotyczy przedsiębiorstw podmiotu wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności (w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym).
Infografika przedstawiająca rodzaje budynków i obiektów, w których maksymalna ilość bakterii Legionella w wodzie wynosi 100 jtk/100 ml wody.
Kiedy liczba jednostek bakterii Legionella w 100 ml próbce jest mniejsza niż 100 jednostek tworzących kolonie [jtk], zagrożenie nie występuje lub jest ono bardzo znikome. Pierwsza kategoria wymagań (<100 jtk/100 ml) dotyczy następujących grup budynków:
1. Podmioty wykonujące działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w tym:
- szpitale,
- przychodnie,
- kliniki
2. Budynki zamieszkania zbiorowego, w tym:
- hotele,
- hostele,
- motele,
- pensjonaty,
- internaty,
- domy studenckie,
- domy spokojnej starości.
3. Budynki użyteczności publicznej, w których wytwarzany jest aerozol wodno-powietrzny, w tym:
- szkoły,
- przedszkola,
- żłobki,
- budynki administracji publicznej,
- budynki handlowe i gastronomiczne,
- budynki sportowe i usługowe,
- SPA,
- stacje benzynowe,
- biurowce oraz inne budynki, w których występują prysznice.
Do drugiej, bardziej restrykcyjnej kategorii wymagań mikrobiologicznych pod kątem Legionelli (<50 jtk/1000 ml), zaliczają się szpitale i kliniki, w których pacjenci przebywają całodobowo i mają obniżoną odporność, np. w wyniku leczenia immunosupresyjnego. Takie wymagania powinny spełniać głównie oddziały onkologiczne i transplantologiczne.
Infografika przedstawiająca rodzaje budynków i obiektów, w których maksymalna ilość bakterii Legionella w wodzie wynosi 50 jtk/1000 ml wody.
Badania wody na obecność bakterii Legionella – co mówią przepisy prawa?
Rozporządzenie Ministra Zdrowia dokładnie precyzuje wymagania dotyczące kontroli i monitorowania obecności bakterii Legionella w instalacjach wodnych. Określone budynki takie jak hotele, szpitale, obiekty sportowe oraz domy opieki, mają obowiązek regularnie badać wodę na obecność bakterii Legionella.
Gdy liczba jednostek bakterii Legionella w 100 ml jest mniejsza niż 100 lub mniejsza niż 50 jtk/1000 ml (w zależności od rodzaju budynku, w którym nastąpiło skażenie), zagrożenie jest niewielkie lub nie występuje. Warto jednak pamiętać, że obecność nawet niewielkiej ilości Legionelli wskazuje na dostępne warunki do ich namnażania.
Jeśli zauważymy kilka kolonii w krótkim czasie w danym punkcie poboru wody, konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań. Bez odpowiednich środków ostrożności bakterie Legionella mogą się rozmnożyć do kilkuset.
Badania wody pod kątem Legionelli – jak często?
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody dokładnie określa wymaganą częstotliwość badań wody pod kątem Legionelli. Możemy w nim znaleźć poniższą tabelę, która opisuje, jak często należy badać wodę:
Tabela 2: Minimalna częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody oraz procedury postępowania w zależności od wyników badania bakteriologicznego.
Liczba Legionella Sp. | Ocena skażenia | Postępowanie | Badanie |
<100 jtk/100 ml <50 jtk/1000 ml[1] | Brak lub znikome | System pod kontrolą – nie wymaga podjęcia specjalnych działań. | 2 razy w roku[2] 1 raz w roku[3] |
>100 jtk/100 ml >50 jtk/1000 ml[4] | Średnie | Jeżeli większość próbek ma pozytywny wynik, należy uznać sieć wodną za skolonizowaną przez pałeczki Legionella. Następnie należy znaleźć przyczynę skażenia oraz podjąć działania zmierzające do redukcji liczby bakterii. Dalsze niezbędne kroki (tj. czyszczenie i dezynfekcja instalacji) zależą od wyniku następnego badania. | Po 4 tygodniach (jeżeli wynik badania nie ulegnie zmianie, należy przeprowadzić czyszczenie i dezynfekcję oraz powtórzyć badanie po tygodniu, następnie po roku). |
>1000 jtk/100 ml >100 jtk/100 ml[5] | Wysokie | Należy przystąpić do działań interwencyjnych, włącznie z czyszczeniem i dezynfekcją systemu – woda pod prysznicami nie nadaje się do użytku. | Po tygodniu od czyszczenia i dezynfekcji, a następnie co 3 miesiące.[6] |
>10000/100 ml >1000/1000 ml[7] | Bardzo wysokie | Należy natychmiast wyłączyć z eksploatacji urządzenia i instalacje wody ciepłej oraz przeprowadzić proces ich czyszczenia i dezynfekcji. | Po tygodniu od czyszczenia i dezynfekcji, a następnie co 3 miesiące.[8] |
[1] Wartość parametru dotyczy przedsiębiorstw podmiotu wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym.
[2] Minimalna częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody do badań w przedsiębiorstwach podmiotu wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne oraz w przedsiębiorstwach podmiotu wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym.
[3] Minimalna częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody do badań w podmiotach innych niż podmioty wskazane w pkt 3. Jeżeli w kolejnych badaniach w odstępach rocznych stwierdzono < 100 jtk/100 ml, badanie wykonuje się po 3 latach.
[4] Patrz: przypis nr 2.
[5] Patrz: przypis nr 4.
[6] Jeżeli w kolejnych dwóch badaniach wykonanych w odstępach trzech miesięcy stwierdzono < 100 jtk/100 ml, to następne badanie można wykonać za rok. Jeżeli w kolejnych dwóch badaniach wykonanych w odstępach trzech miesięcy stwierdzono <50 jtk/1000 ml, to następne badanie można wykonać za pół roku.
[7] Patrz: przypis nr 4.
[8] Patrz: przypis nr 6.
Każdy budynek (wymieniony w części poświęconej wymaganiom jakościowym wody pod kątem Legionelli) ma obowiązek badać wodę przynajmniej raz w roku. Wyjątek stanowią całodobowe podmioty lecznicze, w których badanie należy wykonać przynajmniej dwa razy w roku.
Infografika przedstawiająca wymaganą przez prawo częstotliwość badań wody pod kątem Legionelli. Opracowanie na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017.
- dokonać przeglądu technicznego sieci,
- sprawdzić temperaturę wody,
- podjąć działania zmierzające do redukcji liczby bakterii.
Jeśli natomiast skażenie wody osiągnęło wysoki poziom, należy przeprowadzić dezynfekcję chemiczną instalacji oraz powtórzyć badania wody pod kątem Legionelli. Jeśli nie wiesz, jak rozwiązać problem Legionelli w wodzie, skorzystaj z darmowej konsultacji z doświadczonym specjalistą ds. bezpieczeństwa wodnego.
Lokalizacja i ilość punktów, w których należy przebadać wodę na obecność Legionelli
W przypadku badań wody na obecność bakterii Legionella ważna jest także lokalizacja oraz ilość punktów poboru wody, które należy przebadać. Według Rozporządzenia Ministra należą do nich następująco:
- wypływ ze zbiornika ciepłej wody lub najbliższym punkcie czerpalnym,
punkt czerpalny położony najdalej od zbiornika ciepłej wody,
miejsce powrotu wody do podgrzewacza,
wybrane punkty pośrednie, których liczba zależy od wielkości systemu.
Metodyka badań wody na obecność bakterii Legionella
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. (Dz.U. z dnia 11.12.2017 r poz. 2294) wskazuje, że badania wody na obecność Legionelli należy wykonywać na podstawie normy PN-EN ISO 11731, a więc tzw. metodą hodowlaną.
Badania wody na obecność Legionelli powinny być wykonywane wyłącznie w akredytowanych laboratoriach, które wykorzystują metodę hodowlaną.
Badania pod kątem Legionelli można wykonywać wyłącznie w laboratoriach posiadających odpowiednią akredytację. W przeciwnym wypadku wynik może nie być zaakceptowany przez kontrolujący podmiot Inspektorat Sanitarny (SANEPID). Więcej informacji znajdziesz na naszej stronie poświęconej akredytowanym badaniom wody pod kątem bakterii Legionella.
Obowiązek dezynfekcji instalacji wodnej w przypadku wykrycia Legionelli
Jeżeli instalacja została skażona Legionellą na poziomie wysokim lub bardzo wysokim, należy przeprowadzić dezynfekcję wody. Może to być dezynfekcja chemiczna lub dezynfekcja termiczna (przegrzew instalacji).
Rozporządzenie dodatkowo nakazuje, aby dezynfekcję instalacji wykonać również w sytuacjach, gdy:
- instalacja została wyłączona na przynajmniej jeden miesiąc,
- wprowadzono zmiany lub konserwacje, które mogły mieć wpływ na jakość wody,
- stwierdzono zachorowania na legionellozę,
- gdy średnie skażenie powtarza się w kolejnych badaniach pomimo wprowadzenia działań naprawczych.
Zdarza się jednak, że przeprowadzenie dezynfekcji instalacji nie rozwiązuje na stałe problemu Legionelli w wodzie. Aby osiągnąć długotrwały efekt i uniknąć ponownego skażenia bakteryjnego, należy wyeliminować wszelkie czynniki sprzyjające rozwojowi Legionelli w instalacji. Znalezienie źródeł problemów z jakością wody w budynku jest natomiast możliwe dzięki ocenie ryzyka.
Legionella nowe przepisy — czym jest ocena ryzyka w wewnętrznych systemach wodociągowych?
W tym roku, na mocy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, w Polsce zostaną wprowadzone nowe przepisy dotyczące bakterii Legionella. Według zapisów dyrektywy na właścicieli i administratorów budynków nałożone zostaną nowe obowiązki. Podstawowym założeniem jest wykonanie tzw. oceny ryzyka w wewnętrznych systemach wodociągowych.
Ocena ryzyka to proces, który pozwala na wykrycie potencjalnych zagrożeń związanych z użytkowaniem wewnętrznych systemów wodociągowych w budynkach. Jednymi z zagrożeń, jakie mają podlegać ocenie, jest stopień narażenia na kontakt z bakteriami Legionella oraz wystąpienia ołowiu w wodzie. W Polsce oceny ryzyka są wykonywane głównie na zlecenie jednostek, które borykają się z problemem skażenia bakteryjnego wody.
Przeprowadzenie oceny ryzyka pozwala na znalezienie przyczyny wystąpienia Legionelli w wodzie, a następnie dobór odpowiedniej metody zwalczania bakterii. To rozwiązanie, które chroni budynki przed niepotrzebnymi inwestycjami, takimi jak zakup drogich urządzeń.
W ramach oceny ryzyka wykonywany jest audyt instalacji wodnych, na podstawie którego przygotowane są zalecenia pozwalające na trwałe usunięcie Legionelli i ochronę przed ponownym zanieczyszczeniem. Ocena ryzyka to jedno z najskuteczniejszych rozwiązań, które pozwalają na zabezpieczenie się przed bakteriami Legionella. Więcej informacji znajdziesz na naszej stronie dedykowanej ocenie ryzyka w wewnętrznych instalacjach wodnych.
Oceny ryzyka mają być wykonywane wyłącznie przez specjalistów z kwalifikacjami potwierdzonymi odpowiednimi certyfikatami. Już obecnie usługa wykonania oceny ryzyka jest dostępne w Polsce dzięki specjalistom ds. bezpieczeństwa wodnego z Bluecare. Nasi inżynierowie są szkoleni w Holandii oraz Wielkiej Brytanii, gdzie obowiązek wykonania analiz ryzyka istnieje od wielu lat.
Aktualna wiedza i wieloletnie doświadczenia sprawia, że świadczone przez nas usługi realnie przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa wodnego w budynkach, co potwierdzają liczne listy referencyjne od placówek z całej Polski.
Źródła:
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi — Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi — EURLex.
Jak zabezpieczyć wodę w budynku przed bakteriami Legionella? Poradnik dla właścicieli i administratorów budynków, doradców oraz pracowników pionów technicznych – J. Siudyła, K. Potaczek, B. Korwin.
Autorzy:
Masz problem z Legionellą?
Pomożemy Ci znaleźć przyczynę skażenia wody i zaproponujemy rozwiązanie, które skutecznie usunie bakterie w Twoim budynku. Bez zbędnych kosztów.
